CoE 2014-1020-1024 Norway

«How teachers can contribute to prevent hate speech on line?

Άννα Μπαφίτη, Κοινωνιολόγος, Υπεύθυνη ΣΣΝ Φλώρινας

     

 «Εσύ πρέπει να γίνεις η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο»

Μ. Γκάντι

Αναλυτική έκθεση για το σεμινάριο Pestalozzi με θέμα τη ρητορική μίσους στο διαδίκτυο, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Bergen της Νορβηγίας, με τη συμμετοχή της Υπεύθυνης του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων Φλώρινας. Περιλαμβάνει πληροφορίες για τη σχετική καμπάνια, οδηγίες για εκπαιδευτικούς, εκπαιδευτικό εγχειρίδιο και χρήσιμα links για υποστηρικτικό υλικό. Ο Συμβουλευτικός Σταθμός, στο πλαίσιο του προγράμματος του Κοινωνικού Σχολείου, σχεδιάζει σχετικές παρεμβάσεις σε σχολεία, σεμινάριο για εκπαιδευτικούς και άλλες δράσεις για την ευαισθητοποίηση των γονέων και της ευρύτερης κοινότητας. Οι εκπαιδευτικοί που ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη παρόμοιων δράσεων, μπορούν να ζητήσουν πληροφορίες στο τηλ. 2385054571.

ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ

Το σεμινάριο πραγματοποιήθηκε στο Μπέργκεν της Νορβηγίας και είχε ως θέμα «Πώς οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη της ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο». Η συνολική του διάρκεια ήταν 24 ώρες, κατανεμημένες σε 5 ημέρες, από το απόγευμα της Δευτέρας 20/10/2014 έως το μεσημέρι της Παρασκευής 24/10/2014.

Διεξάχθηκε στους χώρους του Πανεπιστημίου του Bergen και είχε τη μορφή workshop.

Χρηματοδοτήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης στο πλαίσιο της καμπάνιας του για τη ρητορική μίσους, ενώ διοργανωτές ήταν το European Wergeland Centre, το Bergen University College και η ΜΚΟ RAFTO. Σε αυτό συμμετείχαν 15 εκπαιδευτικοί από ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Ρωσία, Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Λιθουανία, Τουρκία, Νορβηγία, Φινλανδία, Ελλάδα). Οι επιμορφωτές προέρχονταν από τους διοργανωτές φορείς και από την ομάδα συγγραφής του εκπαιδευτικού εγχειριδίου για την πρόληψη της ρητορικής μίσους (Αγγλία). Συμμετείχε επίσης η συντονίστρια της εθνικής καμπάνιας της Φινλανδίας.

 

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΜΙΣΟΥΣ

Δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς τον ορισμό του φαινομένου. Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης, η ρητορική μίσους (hate speech) καλύπτει όλες τις μορφές έκφρασης που διασπείρουν, υποκινούν, προβάλλουν ή δικαιολογούν το ρατσιστικό μίσος, την ξενοφοβία, τον αντισημιτισμό ή άλλες μορφές μίσους βασισμένες στην έλλειψη ανεκτικότητας(Council of Europe, Committee of Ministers, Recommendation No. (97) 20).

Το Συμβούλιο της Ευρώπης περιλαμβάνει στον ορισμό «όλες τις μορφές έκφρασης», επομένως όχι μόνο τον προφορικό λόγο, αλλά και την έκφραση μέσω εικόνων, βίντεο, ή κάθε σχετική διαδικτυακή δραστηριότητα.

Όπως διευκρινίστηκε κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου, παρά τα πολλά κοινά στοιχεία της με τον εκφοβισμό, τα δύο φαινόμενα διαφέρουν ως προς το ότι η ρητορική μίσους στρέφεται περισσότερο εναντίον ομάδων, συνδέεται με τις κοινωνικές δομές, την κοινωνική δύναμη ομάδων και τα αρνητικά στερεότυπα. Πρόκειται για περίπτωση άρνησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μελών κοινωνικών ομάδων. Ο εκφοβισμός έχει περισσότερο ως στόχο τα άτομα.

Για τη διάκρισή τους στην καθημερινή ζωή, χρειάζεται να λαμβάνεται υπόψη το πλαίσιο: το συναίσθημα που φέρουν, ο τρόπος, ο σκοπός του υποκειμένου, το ίδιο το άτομο που εκδηλώνει παρόμοιες συμπεριφορές.

Οι ορισμοί των φαινομένων είναι χρήσιμοι για να μπορούν να επιλεγούν και οι μέθοδοι αντιμετώπισης. Ωστόσο, στο σεμινάριο, αναλύθηκαν και τα δύο φαινόμενα.

 

Η ΚΑΜΠΑΝΙΑ «No Hate Speech»

Η καμπάνια «No hate speech» εκπορεύεται από το Συμβούλιο της Ευρώπης (το οποίο αποτελεί φορέα για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ήπειρό μας) και έχει εθνικούς συντονιστές σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.

Οι επιμορφωτές διευκρίνισαν ότι η καμπάνια απευθύνεται στους νέους, οι οποίοι μπορούν να αναλάβουν ενεργό δράση για την πρόληψη και αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους. Σημαντικό ρόλο όμως σε αυτή την κατεύθυνση μπορούν να διαδραματίσουν οι εκπαιδευτικοί, για τους οποίους έχουν σχεδιαστεί ειδικά εργαλεία, με κυριότερο το εγχειρίδιο «Βookmarks», το οποίο περιλαμβάνει προτεινόμενες δραστηριότητες για την ενεργοποίηση των ανακλαστικών των νέων απέναντι στη ρητορική μίσους.

Από την πλευρά της συγγραφέως του εγχειριδίου Ellie Keen και εκπροσώπου της κεντρικής, πανευρωπαϊκής καμπάνιας, τονίστηκε ότι η καμπάνια δεν έχει σκοπό να επιβάλει την αγάπη στο διαδίκτυο? έχει στόχο να αντιμετωπίσει τις αιτίες που βρίσκονται πίσω από την εκδήλωση παρόμοιων συμπεριφορών και, όχι να προστατεύσει, αλλά να ενδυναμώσει τους νέους για να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Δε στρέφεται επιπλέον εναντίον της ελευθερίας έκφρασης, αλλά έχει σκοπό να προασπίσει τα υπερκείμενα ανθρώπινα δικαιώματα. Πρόκειται για εκπαιδευτική καμπάνια, σύνθετη και μακροχρόνια, που αποσκοπεί στην αλλαγή στάσεων, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την προώθηση της κατανόησης. Τέλος, ως καμπάνια, απαιτεί δράση.

Ο Eirik Rese, εκπρόσωπος της Νορβηγικής καμπάνιας ανέφερε ότι ο πρώτος στόχος είναι να αντιληφθεί ο νέος όταν έρθει αντιμέτωπος με ρατσιστικό λόγο στο διαδίκτυο, ότι κάτι δεν πάει καλά. Να συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορούν τα πάντα να αντιμετωπίζονται ως αστείο. Δε χρειάζεται ο καθένας να γίνει ακτιβιστής. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα δυνατών αντιδράσεων. Η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να ευνοεί τέτοιου είδους φαινόμενα, όμως μπορεί και να αποτελέσει βασικό εργαλείο για την προώθηση των σκοπών της καμπάνιας. Επεσήμανε ακόμη ότι είναι σημαντικό να εμπλακούν οι γονείς στη διαδικασία, αλλά και ότι είναι δυνατό να συνδεθεί το συγκεκριμένο εγχείρημα με άλλα συναφή προγράμματα.

Ως προς την εκπαίδευση, υπάρχει ανάγκη για μία γενιά δασκάλων που δε θα εστιάζει μόνο στον γνωστικό τομέα, αλλά και στην ηθική ανάπτυξη με την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και την προώθηση του σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα. Στα σχολεία χρειαζόμαστε ανθρώπους που έχουν την προσωπικότητα να αντιδράσουν όταν κάτι δεν πάει καλά. Οι διαφορές/διαμάχες είναι αναπόφευκτες, ωστόσο είναι απαραίτητο να λύνονται χωρίς βία και χωρίς απαξιωτικό λόγο. Σημασία έχει η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

 

ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ, Η ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 

Το Εγχειρίδιο «Bookmarks» δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της καμπάνιας (βλ. σύνδεσμο στο τέλος του κειμένου) με σκοπό την υποστήριξη των εκπαιδευτικών για την υλοποίηση δραστηριοτήτων στην τάξη. Είναι διαιρεμένο σε τρείς ενότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν:

·         Την εισαγωγή, που αφορά στην καμπάνια και στον τρόπο χρήσης του

·         Είκοσι μία δραστηριότητες για την τάξη

·         Παρουσίαση και πραγμάτευση των εννοιών της ρητορικής μίσους, των ανθρώπινων δικαιωμάτων, των διακρίσεων κτλ.

Οι στόχοι των παρεμβάσεων στην τάξη είναι:

·         Η αύξηση της επίγνωσης των διαστάσεων και των συνεπειών του προβλήματος

·         Η αντιμετώπιση των προκαταλήψεων

·         Η προώθηση του αυτοελέγχου: οι νέοι είναι μόνοι τους στο διαδίκτυο και είναι σημαντικό να μπορούν να σέβονται οι ίδιοι τους κανόνες, χωρίς εξωτερική επιβολή

·         Η ενεργοποίηση

·         Η υποστήριξη και έκφραση αλληλεγγύης προς τους πληττόμενους

Οι προτεινόμενες δραστηριότητες είναι σχεδιασμένες για να υλοποιούνται με  μαθητοκεντρικό τρόπο (learner-centered).

Ως προς την εφαρμογή, είναι πολύ σημαντικό να έχει υπόψη ο εκπαιδευτικός ποιοι είναι οι μαθητές του. Στόχος του είναι να απευθυνθεί στον καθένα από αυτούς, αφότου αναλογιστεί ποιες είναι οι επιδιωκόμενες αλλαγές. Στον πίνακα που ακολουθεί δίνονται οι πιθανές κατηγορίες των μαθητών μίας τάξης και οι προτεινόμενοι στόχοι ως προς την καθεμία από αυτές.

 

Κατηγορίες μαθητών/ρόλοι	Επιδιωκόμενα αποτελέσματα
Τα θύματα	Να αντιδράσουν: Να αποκτήσουν δεξιότητες, ώστε να γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν κάθε φορά ανάλογα με την περίσταση Να αποκτήσουν αυτοεκτίμηση Να ενταχθούν
Τα δυνητικά θύματα	Να καλλιεργηθούν αξίες Να γνωρίζουν πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος τους Να τεθούν σε εγρήγορση, να αποκτήσουν την αίσθηση ότι μπορούν να κάνουν τη διαφορά Να γνωρίζουν ότι οι ρόλοι εναλλάσσονται
Οι μάρτυρες
Οι συνεργάτες των θυτών
Οι θύτες	Να αναπτύξουν ενσυναίσθηση Να συνειδητοποιήσουν την επίδραση των πράξεών τους Να γνωρίζουν ότι οι πράξεις τους αντίκεινται στους κανόνες και έχουν συνέπειες

 

            Ο εκπαιδευτικός θα απευθυνθεί στους μαθητές, όχι μόνο βάσει της ένταξής τους στις παραπάνω ομάδες, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές ταυτότητες και τους ρόλους του καθενός.

Ως προς τις πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να αναλάβουν οι μαθητές για την αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους, αξίζει να αναφερθεί ότι υπάρχει ένα ευρύτατο φάσμα επιλογών. Οι πρωτοβουλίες είναι πολύ χρήσιμο να προταθούν από την ομάδα, ώστε να προωθηθεί η συμμετοχική κουλτούρα. Το ίδιο μπορεί να γίνει και για την ενεργοποίηση των γονέων, των ΜΜΕ και της ευρύτερης κοινότητας: Καταστρώνεται σχέδιο μαζί με τα παιδιά για τους τρόπους που μπορούμε να τους εμπλέξουμε.

Η συνήθης πολιτική αντίδρασης σε περιπτώσεις προσβολών από το διαδίκτυο είναι να ζητείται η αφαίρεση των προσβλητικών σελίδων ή κειμένων (taking offline). Ωστόσο μακροπρόθεσμα κάτι τέτοιο ίσως να μην είναι αποτελεσματικό, να μη γίνεται αποδεκτό ή να μην αποτελεί την μοναδική επιλογή. Γι΄ αυτούς τους λόγους, στο εγχειρίδιο προτείνεται οι δάσκαλοι να ζητήσουν από τους μαθητές να κατατάξουν δοσμένα διαδικτυακά περιστατικά σε ιεραρχημένες κατηγορίες (diamond ranking), με βάση τη σοβαρότητά τους και την ανάγκη ή μη άμεσης καταγγελίας της ιστοσελίδας που τα φιλοξενεί.[1] Οι μαθητές σε αυτή τη δραστηριότητα παρακινούνται να συζητήσουν σε ομάδες ποιες σελίδες χρειάζονται άμεσα κατάργηση, αλλά και πώς μπορούν να αντιδράσουν διαφορετικά στις περιπτώσεις της διαδικτυακής παρενόχλησης. Το εγχειρίδιο παρέχει ένα ευρύ φάσμα δυνατών αντιδράσεων, από την κριτική διερεύνηση και εκπαίδευση, έως τη χρήση του χιούμορ, που πολλές φορές αποδομεί εντυπωσιακά τη ρητορική μίσους. Μία ενδεδειγμένη αντίδραση επίσης είναι η δημιουργία θετικών μηνυμάτων με εικόνα, με σκοπό τη διάχυση στο διαδίκτυο. Παράδειγμα ιστοσελίδας γα τη δημιουργία τέτοιων μηνυμάτων αναφέρεται στο τέλος του κειμένου.

Γενικά, η πρόληψη δεν περιορίζεται μόνο στην εφαρμογή του εγχειριδίου, αλλά αφορά στη συνολική λειτουργία του σχολείου, που περιλαμβάνει την τάξη, τη σχολική διοίκηση, τη σχολική κουλτούρα και τη σύνδεση με την κοινότητα.

Ως μέτρο πρόληψης προτάθηκε ακόμη η υλοποίηση έργων E-twinning και γενικά διεθνών συνεργατικών προγραμμάτων, τα οποία προάγουν την αλληλοκατανόηση, δημιουργούν θετικά συναισθήματα και τροποποιούν στάσεις. Έγινε επίσης αναφορά στο Happy Movement, την πολύ επιδραστική κίνηση στο διαδίκτυο που προωθεί θετικά συναισθήματα με τη χρήση εικόνας και μουσικής. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, κατάλληλο για την αμφισβήτηση στερεοτύπων, προβλήθηκε η ταινία «Happy British Muslims». Τέλος προτάθηκε η αξιοποίηση των ?Human Libraries? (η διεύθυνση του σχετικού ελληνικού ιστότοπου βρίσκεται στο τέλος), «βιβλιοθηκών» που δε διαθέτουν βιβλία, αλλά ανθρώπους με διάθεση να μοιραστούν τις ιστορίες τους και τις εμπειρίες τους, με στόχο να καταπολεμήσουν τις προκαταλήψεις και να ενισχύσουν την προώθηση της ποικιλομορφίας.

Ως προς την προσέγγιση των δράσεων πρόληψης, ένα σημαντικό σημείο είναι ότι η εκπαίδευση για θέματα ηθικής δεν μπορεί να είναι «ηθικιστική», να έχει τη μορφή ηθικού κηρύγματος, γιατί αυτό εγείρει τις άμυνες των μαθητών. Είναι σαφώς προτιμότερο να τίθενται ανοιχτές ερωτήσεις, για να ορίσουν μόνοι τους τι σημαίνει να είναι κανείς ηθικός.

Ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει υπόψη του ότι όλες οι παρόμοιες προσπάθειες είναι μακροχρόνιες, απαιτούν συνεχή εργασία για να αποδώσουν (π.χ. φεμινισμός, ενάντια στη δουλεία). Είναι χρήσιμο να μη θέτει μη ρεαλιστικούς στόχους. Οφείλει να αναγνωρίζει στον εαυτό του και την ομάδα του τα μικρά βήματα που γίνονται κάθε φορά.

Επίσης, να σκέφτεται τους πιθανούς κινδύνους από την εφαρμογή των παρεμβάσεων. Συνιστάται για παράδειγμα η αποφυγή αξιοποίησης παραδειγμάτων ρητορικής μίσους εναντίον ομάδων στις οποίες ανήκουν μαθητές από την τάξη του.

 

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ SANDSLI

Το πρόγραμμα περιελάμβανε επίσκεψη στο Sandsli Upper Secondary School, το οποίο φιλοξενεί 534 μαθητές και μαθήτριες, γενικής, αλλά και επαγγελματικής εκπαίδευσης. Το σχολείο επιλέχθηκε από τους διοργανωτές για δύο λόγους:

-Έχει μηδαμινά φαινόμενα εκφοβισμού

-Εμφανίζει ποσοστά σχολικής εγκατάλειψης κατά 10 φορές χαμηλότερα από των μέσο όρο των νορβηγικών σχολείων της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές του σχολείου αποδίδουν τις εντυπωσιακές αυτές επιδόσεις στη σχολική κουλτούρα, η οποία έχει εδραιωθεί από δεκαετίες και συνδέεται με:

·         Ειδική φροντίδα για μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

·         Αλληλοτροφοδότηση των τομέων γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης

·         Υψηλές προσδοκίες από εκπαιδευτικούς και μαθητές, ταυτόχρονα με ένα κλίμα αποδοχής, ένταξης και φιλικότητας

·         Δραστηριότητες γνωριμίας και ένταξης στην ομάδα, όπως η εκδρομή με διανυκτέρευση στην αρχή κάθε σχολικού έτους

·         Ξεκάθαρους κανόνες

·         Θετικές προσδοκίες: Κάθε μαθητής μπορεί να τα καταφέρει

·         Ευχάριστους χώρους κοινωνικής συνάθροισης, όπως η καφετέρια, όπου επικρατεί φιλικό και ενταξιακό κλίμα

·         Παροχή επιλογών στους μαθητές για τους τρόπους με τους οποίους επιθυμούν να μαθαίνουν

·         Ειδικό επιστημονικό προσωπικό: Σύμβουλος, ψυχολόγος, «επιθεωρητής» μαθητών (ονομάζεται «inspector», αλλά είναι εκπαιδευτικός με υποστηρικτικό κυρίως ρόλο), νοσηλεύτρια

·         Μαθητικό Συμβούλιο με ουσιαστικό και ενεργό ρόλο. Σε αυτό συμμετέχουν 2 μαθητές από κάθε τάξη.

Ένας εκπρόσωπός του συμμετέχει στο Μαθητικό Συμβούλιο της πόλης για μαθητές ηλικίας 13-17 ετών, το οποίο έχει λόγο και για τα ζητήματα της τοπικής κοινότητας: όταν λ.χ. η δημοτική αρχή σκοπεύει να κατασκευάσει έναν χώρο αναψυχής ή άλλη δομή για νέους, ζητά τις προτάσεις του

·         Προώθηση της ομαδικής εργασίας

·         Ενισχυτική διδασκαλία σε μικρά γκρουπ για τους μαθητές που αντιμετωπίζουν δυσκολίες

·         Ξεκίνημα με τις υποχρεώσεις των εκπαιδευτικών: Φέτος για παράδειγμα ζητήθηκε από τους μαθητές να δημιουργήσουν το προφίλ του καλού δασκάλου (ουσιαστικά τις απαιτήσεις από αυτόν) και κατόπιν θα τους ζητηθεί το προφίλ του καλού μαθητή

·         Ενημερότητα από τους εκπαιδευτικούς για το τι συμβαίνει στους  χώρους συνάντησης των μαθητών στο διαδίκτυο. Ο επιθεωρητής των μαθητών μας ανέφερε λ.χ. ότι αναπτύσσει σχέσεις με τα παιδιά στο facebook, έχοντας ως σκοπό την καθοδήγησή  και υποστήριξή τους αν χρειαστεί.

 

Συμπερασματικά, η κουλτούρα του συγκεκριμένου ?επιτυχημένου- σχολείου δεν εστιάζει μόνο στη γνώση, αλλά και στο συναίσθημα όλων των μελών του, μαθητών και εκπαιδευτικών.

 

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Όταν ένα περιστατικό εκδήλωσης μίσους ή εκφοβισμού προκύπτει στο σχολείο, ο εκπαιδευτικός είναι χρήσιμο να αναλύσει την κατάσταση, πριν πάρει αποφάσεις για τον τρόπο αντιμετώπισής του. Τα στοιχεία που συνιστάται να λάβει υπόψη του είναι:

Ποιοι εμπλέκονται (WHO?)

-       Μαθητές - στόχοι της αρνητικής συμπεριφοράς

-       Πιθανοί άλλοι στόχοι

-       Μάρτυρες

-       Συνεργάτες

-       Θύτες

 

Τι χρειάζεται αντιμετώπιση (WHATTOADDRESS?)

-       Αποκλεισμός;

-       Έλλειψη ενσυναίσθησης;

-       Προκαταλήψεις/αντιπάθεια;

-       Αρνητική συμπεριφορά;

-       Πιθανή πρόκληση φυσικής βίας ή αδικημάτων;

 

Ποια είναι τα κίνητρα

Η ανάγκη για απόκτηση δύναμης και για ικανοποίηση της ανάγκης του ανήκειν κρύβεται πολλές φορές πίσω από παρόμοιες συμπεριφορές. Η πρόκληση του γέλιου για παράδειγμα αποτελεί ισχυρό κίνητρο για έκφραση προκαταλήψεων, αφού δίνει υψηλό στάτους στον μαθητή

 

Η αντιμετώπιση είναι απαραίτητο να αφορά όλους τους εμπλεκόμενους που αναφέρθηκαν. Ιδιαίτερα ως προς τους θύτες, δε συνιστάται να εφαρμοστεί μόνο η τακτική της μηδενικής ανοχής, αλλά και να τους δοθεί χώρος για να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Γενικότερα, χρειάζεται να δοθεί μεγάλη προσοχή ώστε να προστατευθεί η αξιοπρέπεια όλων των εμπλεκομένων, τόσο για λόγους ηθικούς, όσο και επειδή το αντίθετο θα προκαλούσε συναισθήματα που μόνο εποικοδομητικά δε θα ήταν.

Οι χειρισμοί από τον δάσκαλο χρειάζεται να προσαρμόζονται κάθε φορά στα αίτια που βρίσκονται πίσω από τις συμπεριφορές. Για παράδειγμα, εφόσον διαπιστωθεί προκατάληψη, η εργασία του δασκάλου πρέπει να επικεντρωθεί στην αλλαγή των στάσεων. Αν όμως η προκατάληψη χρησιμοποιείται για να πληγωθεί κάποιο άτομο συγκεκριμένα, η επικέντρωση χρειάζεται να γίνει στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης.

Οι ομάδες των συμμετασχόντων στο workshop επεξεργάστηκαν πραγματικά περιστατικά καταχρηστικής συμπεριφοράς από την εμπειρία τους, σε πέντε βασικούς τομείς: Χρήση λέξεων για προσβολή με αναφορά σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, ρατσισμός ή εκδηλώσεις προκατάληψης από μαθητές που δεν ανήκουν στην κυρίαρχη κοινωνική ομάδα, διχασμός των μαθητών σε αντίπαλες ομάδες, περιστατικά στο διαδίκτυο, εξτρεμισμός.

Οι προτάσεις που κατατέθηκαν από τις ομάδες περιελάμβαναν: συζήτηση με τα εμπλεκόμενα μέρη ώστε να διερευνηθούν οι αιτίες/τα κίνητρα και να αυξηθεί η επίγνωση των συνεπειών παρόμοιων συμπεριφορών, διαμεσολάβηση από μαθητές ή εκπαιδευτικούς, προτροπή προς τους δράστες να σκεφτούν πώς θα μπορούσαν να επανορθώσουν, αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς της ψυχικής υγείας, ποινές, συνεργασία με τους συναδέλφους.

Επίσης τονίστηκε η ανάγκη να είναι ο δάσκαλος αυθεντικός και ψύχραιμος, όσο κι αν σοκαριστεί από παρόμοιες συμπεριφορές. Σε περίπτωση έκφρασης προκαταλήψεων εναντίον κοινωνικών ομάδων στην τάξη, μπορεί ψύχραιμα να συζητήσει ξεκινώντας με ερωτήσεις του τύπου «Από πού πιστεύεις ότι προέρχεται αυτή η πληροφορία;», ώστε να αποδομήσει σταδιακά τα επιφανειακά επιχειρήματα. Στην ιστοσελίδα του No Hate Speech που αναφέρεται στο τέλος, υπάρχει χρήσιμο υλικό για την αποδόμηση των στερεοτύπων. Το σίγουρο είναι ότι πρέπει να πάρει θέση, γιατί όλοι οι υπόλοιποι περιμένουν να ακούσουν την απάντησή του.

 

 

Χρήσιμοι σύνδεσμοι-Εκπαιδευτικό υλικό

- Η ιστοσελίδα της καμπάνιας ?No hate speech?: http://nohate.ext.coe.int/The-Campaign

- Το εγχειρίδιο εκπαιδευτικού ?Bookmarks? http://nohate.ext.coe.int/Campaign-Tools-and-Materials/Bookmarks

- Ιστοσελίδα που παρουσιάζει τις τρέχουσες τάσεις και τα φαινόμενα στο διαδίκτυο: knowyourmeme.com

-Ιστοσελίδα για τη δημιουργία θετικών  μηνυμάτων με σκοπό τη διάχυσή τους στο διαδίκτυο (Meme Generator): https://imgflip.com/memegenerator

- Η ταινία μικρού μήκους «Happy British Muslims»: https://www.youtube.com/watch?v=gVDIXqILqSM

- Η ελληνική «Ζωντανή Βιβλιοθήκη»: http://www.humanlibrary.gr/index.php/el/