Αφού είχαν παραμείνει θαμμένοι και ξεχασμένοι για χίλια πεντακόσια τρία ακριβώς χρόνια και το 393 μ.Χ. ο αυτοκράτορας του Α' Ρωμαϊκού κράτους Θεοδόσιος τους είχε θεωρήσει σαν μια ειδωλολατρική εκδήλωση, επιφέροντας έτσι ένα σημαντικό πλήγμα στον παγκόσμιο πολιτισμό και στις διεθνείς σχέσεις, οι Ολυμπιακοί Αγώνες αναγεννήθηκαν και πήραν την θέση τους σαν ένα μεγάλο γεγονός ειρήνης και συναδέλφωσης των λαών.

Είδαμε στα προηγούμενα πόσο καθοριστική ήταν η συμβολή του γάλλου βαρόνου Πιέρ Ντε Κουμπερτέν και πόσο σημαντική η βοήθεια του έλληνα Δημήτρη Βικέλα για την αναβίωση των αγώνων.

Σαν πρώτη πόλη για την τέλεση των αγώνων ορίσθηκε η Αθήνα και χάρις στην βοήθεια του εθνικού ευεγέρτη Γεωργίου Αβέρωφ και τον ελληνικό ενθουσιασμό, το Παναθηναϊκό Στάδιο ετοιμάστηκε να φιλοξενήσει την μεγάλη κοσμοπολίτικη αυτή εκδήλωση. Ο στίβος είχε κατασκευαστεί από έναν βρετανό, τον Charles Perry, που λόγω του περιορισμένου χρόνου που είχε μπροστά του, δεν μπόρεσε να τον τελειοποιήσει και έτσι οι επιδόσεις ήταν πολύ χαμηλές στους αγώνες.

Στις 25 Μαρτίου 1896 (παλιό ημερολόγιο) έγινε η κήρυξη της έναρξης των αγώνων από τον βασιλιά Γεώργιο Α’, όπου πήραν μέρος 285 αθλητές από 14 χώρες και αγωνίστηκαν σε 9 αθλήματα (στίβος, πάλη, γυμναστική, ξιφασκία, σκοποβολή, κολύμβηση, ποδηλασία, κωπηλασία και τένις). Το καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο γνώρισε την πιο μεγάλη στιγμή στην ιστορία του.

Ο μικρός αριθμός συμμετοχών δικαιολογείται από τις δυσκολίες μεταφοράς που υπήρχαν εκείνη την εποχή. Έτσι οι αθλητές που ήρθαν από άλλες χώρες ήταν και οι εύποροι της πατρίδας του.

Ο Έλληνας γυμναστής Ιωάννης Φωκιανός βοήθησε πολύ στην επιλογή των αθλημάτων και στην σύνταξη των κανονισμών, που πολλοί απ' αυτούς ισχύουν και σήμερα.

Από τα χαρακτηριστικά εκείνων των αγώνων ήταν ότι χρονομετρείτο μόνο ο νικητής. Στο σπριντ, 100 μέτρα, μόνο ο νικητής αμερικανός αθλητής ξεκίνησε με σκυφτό στυλ, όλοι οι άλλοι ξεκίνησαν όρθιοι. Η πυγμαχία αποκλείστηκε των αγώνων σαν "αγώνισμα μη προσήκον εις πολιτισμένους ανθρώπους"!

Οι νικητές έπαιρναν σαν έπαθλο ένα στεφάνι από αγριελιά της Ολυμπίας, αναμνηστικό δίπλωμα, ασημένιο μετάλλιο και βραβείο. Μετά την απονομή, ο νικητής έκανε τον γύρο του θριάμβου στο Στάδιο και η μπάντα έπαιζε τον εθνικό ύμνο της πατρίδας του.

Ανάμεσα στα τεχνικά προβλήματα ήταν και το γεγονός ότι το Παναθηναϊκό Στάδιο είχε τις προδιαγραφές των αρχαίων αγώνων (206,3 μέτρα μήκος διαδρόμων), αλλά τότε δεν υπήρχαν ακόμη κανονισμοί διεθνώς αποδεκτοί για τα διάφορα αγωνίσματα και έτσι και αυτό το πρόβλημα ξεπεράστηκε.

Η Ελλάδα πήρε χρυσά μετάλλια με τους Μητρόπουλο (κρίκους), Ανδριανόπουλο (αναρρίχηση), στην σκοποβολή, στην ξιφασκία, με τον Κωνσταντινίδη στην ποδηλασία και με τον Σπύρο Λούη στον μαραθώνιο δρόμο.

Η νίκη του Λούη, ενός νερουλά από το Μαρούσι, αποτέλεσε το μεγάλο γεγονός των πρώτων εκείνων Ολυμπιακών Αγώνων και το όνομα του Σπύρου Λούη πέρασε στην ιστορία. Τον επισκίασε μόνο η συμπατριώτισά μας Βούλα Πατουλίδου, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992 στην Βαρκελώνη της Ισπανίας.

Στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν έλειψαν και τα κωμικά επεισόδια. Ένας Γάλλος δρομέας των 100 μ. εμφανίστηκε στο Στάδιο φορώντας γάντια από δέρμα κατσίκας, γιατί θα έτρεχε μπροστά στον μεγαλειότατο!

Στα λυπητερά γεγονότα ήταν το ότι οι επίσημοι απέφυγαν να χαιρετήσουν τον Πιέρ Ντε Κουμπερτέν μετά το τέλος των αγώνων και ότι ο Ιωάννης Φωκιανός, ο προπονητής των ελλήνων αθλητών που έδωσε την ψυχή του για τους αγώνες, δεν πήρε την ανταμοιβή των κόπων του, αλλά του αφαιρέθηκε και η γενική διεύθυνση των αγώνων. Πέθανε ένα μήνα αργότερα.

Μια εφημερίδα της εποχής εκείνης έγραψε : "Ο υπάλληλος της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων της χώρας μας δεν μπορεί να εξυπηρετήσει κανένα αθλητή που περνάει από τα γραφεία γιατί δεν γνωρίζει καμία ξένη γλώσσα".

Ο νικητής στην δισκοβολία αμερικανός Bob Garret δεν είχε δει ποτέ πραγματικό δίσκο πριν αγωνιστεί στην Αθήνα. Αυτός που χρησιμοποιούσε για προπονήσεις ήταν ελαφρύτερος και πιο άτεχνος.

Η κολύμβηση έγινε στα κρύα νερά της Ζέας, στον Πειραιά και νικητής στα 100μ. ελεύθερο ήταν ο Ούγγρος Άλφρεντ Χάγιος. Κολυμβούσε στον Δούναβη από 13 ετών.

Οι αγώνες έκλεισαν στις 2 Απριλίου με μεγάλη παρέλαση των ολυμπιονικών και απονομή των επάθλων. Επικεφαλής ήταν ο Σπύρος Λούης, μετέπειτα θρύλος για την Ελλάδα, ένα άσημος αγρότης από το Μαρούσι (κατ' άλλους νερουλάς). Δεν ασχολήθηκε έκτοτε συστηματικά με τον αθλητισμό. Πέθανε το 1940. Ο Μαραθώνιος είχε χαρακτηριστεί σαν το πιο ελληνικό απ' όλα τα αγωνίσματα και άξιζε πιο πολύ να κερδηθεί από Έλληνα. Στην τελετή λήξης ακόμα ο άγγλος Stuart Robertson απήγγειλε στην αρχαία ελληνική γλώσσα ένα δικό του ποίημα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Εκτός από τον θρυλικό Σπύρο Λούη άλλοι έλληνες νικητές που ξεχώρισαν είναι ο Σωτήρης Βέρσης που κέρδισε δύο χάλκινα μετάλλια στην δισκοβολία και στην άρση βαρών. Ο δεύτερος νικητής του Μαραθωνίου Χαρίλαος Βασιλάκος έμεινε στην σκιά του Σπύρου Λούη. Ήταν πολύ καλός αθλητής και έντιμος άνθρωπος.

Ο Παντελής Καρασεβδάς ήταν πρώτος νικητής στο πολεμικό τουφέκι. Υπήρξε βουλευτής Αθηνών και έλαβε μέρος σ' όλους του πολέμους της εποχής του. Ο Ιωάννης Γεωργιάδης, που ήταν νικητής στην σπάθη, υπήρξε καθηγητής της Ιατροδικαστικής στην Αθήνα.

Η ελληνική ομάδα πήρε τα περισσότερα μετάλλια που ήταν συνολικά 48 (10 χρυσά, 19 αργυρά και 19 "χάλκινα"). Χάλκινα στους πρώτους εκείνους αγώνες δεν δόθηκαν, αλλά βραβεύονταν μόνο οι δύο πρώτοι νικητές στα αγωνίσματα.

Στον στίβο επικράτησαν οι αμερικανοί, οι γερμανοί στην γυμναστική και την πάλη, οι έλληνες στην σκοποβολή και οι γάλλοι στην ποδηλασία και ξιφασκία. Στο πρόγραμμα υπήρχαν και άλλα αγωνίσματα, σήμερα ίσως άγνωστα. Τέτοια ήταν το αγώνισμα της διελκυνστίνδας και η κολύμβηση μεταξύ ναυτών.